احساس شرم چيست؟ چطور با آن كنار بياييم؟
ممكن است دشرم چيست؟
شرم را مي‌توان احساس خجالت يا تحقيري تعريف كرد كه به‌خاطر انجام كاري ناشايست، غيراخلاقي يا نادرست ايجاد مي‌شود. هرچند شرم احساس منفي است، براي ما بسيار اهميت دارد. بدون شرم ممكن است نيازي به پايبندي به هنجارها يا پيروي از قوانين احساس نكنيم. ما انسان‌ها دوست داريم ديگران ما را بپذيرند، پس شرم ابزاري تكاملي است كه رفتارمان را كنترل مي‌كند.
چه زماني شرم مضر است؟
شرم زماني مشكل‌ساز مي‌شود كه دروني و منجر به خودارزيابي سختگيرانه شود. اين منتقد دروني ممكن است به شما اين احساس را بدهد كه آدم بد يا بي‌ارزشي هستيد. برخي از مفاهيم رايجي كه با شرم همپوشاني دارند عبارت‌اند از:
احساس خجالت؛
تحقير؛
گناه.
البته اين اصطلاحات تفاوت‌هاي معنايي ظريفي دارند كه دانستنشان براي درك بهتر شرم مهم است.
نشانه‌هاي احساس شرم
حساس‌شدن؛
سرخ‌شدن؛
احساس طردشدگي؛
احساس بي‌ارزش‌بودن؛
ترس از قضاوت ديگران؛
خجالت و ترس از بيان نظر يا احساسات؛
ترس از بد يا نامناسب به‌نظررسيدن؛
مدام نگران شكست بودن؛
كمالگرايي؛
بي‌اعتمادي به ديگران؛
تلاش براي پنهانكردن خود؛
ازدست‌دادن هويت؛
احساس ناكافي‌بودن؛
احساس پشيماني.
چند نمونه از رفتارهاي افراد هنگام احساس شرم:
پايين‌نگه‌داشتن سر؛
افتادن شانه‌ها به‌جاي صاف‌ايستادن؛
احساس ناتواني در حركت‌‌كردن؛
لكنت زبان؛
پنهانكردن خود از ديگران؛
بي‌اختياري احساسي و جاري‌شدن اشك‌ها.
واكنش‌هاي افراد به شرم
۱. واكنش تند
عصبانيت شديد يا حمله به طرف مقابل براي منحرف‌كردن توجه از خود كارهايي هستند كه وقتي فرد احساس شرمندگي مي‌كند، انجام مي‌دهد. واكنش تند و خشن معمولا واكنش تكانشي است.
۲. پنهانكردن شرم
گاهي در مواجهه با شرم رفتارهايي را در پيش مي‌گيريم تا به‌وسيله آنها شرم‌مان را پنهان يا با آن مقابله كنيم. تلاش براي جلوگيري از قرارگرفتن در مركز توجه يا جلوگيري از صحبت‌كردن درباره افكار يا احساسات نوعي از اين رفتارها هستند.
۳. جلوگيري از بروز شرم
عذرخواهي، گريه‌كردن و اجتناب از درگيري رفتارهاي بازدارنده محسوب مي‌شوند. افرادي كه احساساتي هستند يا مي‌خواهند هرطور شده از از تعارض و درگيري دوري كنند، ممكن است بيشتر اين رفتارها را بكنند.
۴. تسكين شرم
تسكين‌دادن خود يا عذرخواهي از ديگران مي‌توانند از شدت احساس شرم بكاهند. مثلا اگر مناسبت مهمي را فراموش كرده‌ايد، شايد براي تسكين شرم ناشي از آن از طرف مقابل عذرخواهي كنيد.
۲. شرم مزمن
شرم مزمن هميشه همراه ماست و باعث مي‌شود احساس كنيم به‌اندازه كافي خوب نيستيم. اين نوع شرم مي‌تواند سلامت روان را مختل كند.
۳. شرم در قالب تحقير
تحقير شديدترين شكل شرمندگي است. معمولا اين نوع شرم زماني احساس مي‌شود كه اتفاقي در حضور ديگران رخ مي‌دهد و خجالت‌زده مي‌شويم.
۴. شرم از شكست
اين نوع شرم معمولا هنگام تجربه شكست در زندگي يا نوعي سرخوردگي به سراغمان مي‌آيد. مثلا وقتي انتظار داريد در مسابقه ورزشي برنده شويد اما شكست مي‌خوريد، شرم شما در آن لحظه شرم از شكست خواهد بود.
۵. شرم در برخورد با غريبه‌ها
شرم در برخورد با غريبه‌ها به اين خاطر است كه مدام نگرانيد آنها متوجه نقصي در شما شوند. اين نوع شرم با اضطراب اجتماعي مشترك است.
۶. شرم در حضور ديگران
وقتي فرد در حضور ديگران احساس خجالت يا تحقير مي‌كند، دچار اين نوع شرم است.
۷. شرم بابت عملكرد
اين نوع شرم از آگاهي شما به عملكردتان ناشي مي‌شود و معمولا در موقعيت‌هايي مانند سخنراني عمومي و اجراي موسيقي ظاهر مي‌شود.
۸. شرم از خود
احساس حقيربودن مي‌تواند منجر به شرمندگي از خود شود كه نوعي شرم مزمن با اثرات طولاني‌مدت است.
۹. شرم ناشي از عشق يك‌طرفه
شرمندگي ناشي از عشق يك‌طرفه نوع ديگري از شرم است كه باعث مي‌شود مدام احساس كنيد براي طرف مقابل كافي يا مناسب نيستيد.
۱۰. شرم ناشي از نااميدي
مرد جوان غرق در فكر درحال تسكين احساس شرم
اگر انتظارات فرد برآورده نشوند يا در كاري شكست بخورد، ممكن است دچار شرم ناشي از ناكامي يا نااميدي شود. اين شرم خيلي شبيه شرمساري از شكست است.
۱۱. شرم ناشي از طردشدگي
اگر احساس كنيد از گروهي طرد شده‌ايد، مقبول آن گروه نيستيد يا به آن تعلق نداريد، ممكن است احساس طردشدگي و شرمساري كنيد. اين نوع شرم در اضطراب اجتماعي هم رايج است.
۱۲. شرم دروني‌شده
شرم دروني‌شده نوعي احساس ناخوشايند دروني است. مثلا كساني كه در كودكي آزار و اذيت شده‌اند ممكن است مدام دچار احساس بي‌لياقتي يا شرم ناشي از اين آزار شوند.
۱۳. شرم مضر
اين احساس شرم شبيه شرم دروني‌شده است، زيرا فرد مدام تصور مي‌كند مشكلي دروني دارد. شرم مضر بخشي از هويت اصلي فرد است. افرادي كه دچار اين شرم مي‌شوند، ممكن است مدام دنبال كامل نشان‌دادن خودشان به ديگرام باشند تا اين احساس ناخوشايند دروني را پنهان و پنهان‌تر كنند.
۱۴. شرم مفيد
همه انواع شرم بد نيستند. شرم مفيد هم يكي از انواع شرم است. شرم زماني مفيد خواهد بود كه باعث فروتني شود، شما را متواضع كند يا به شما ياد بدهد حدومرزها را رعايت كنيد. افراد بدون داشتن شرم مفيد، هيچ راهي براي مهار رفتارشان و تأثيرش بر ديگران نخواهند داشت.
علل احساس شرم
تا به حال درباره علل شرم فكر كرده‌ايد؟ دلايل مختلفي براي انواع شرم وجود دارد كه ممكن است برخي از آنها گذرا و برخي ديگر نشئت‌گرفته از دوران كودكي فرد باشند. علاوه بر اين، گاهي اوقات نگراني‌هاي مربوط به سلامت روان نيز مي‌تواند به خودي خود باعث شرمندگي شود.
برخي از دلايل بالقوه شرم عبارت‌اند از:
آسيب در دوران كودكي؛
هرگونه اختلال سلامت روان كه مستلزم انتقاد از خود باشد (مانند اختلال اضطراب اجتماعي)؛
داشتن انتظارات بيش از حد از خود؛
ترس از آشكارشدن نوعي نقص يا مشكل؛
برآورده‌نشدن انتظارات يا تجربه شكست؛
طردشدن از سوي ديگران.
توجه داشته باشيد كه كودكان به‌طور طبيعي دچار شرم مي‌شوند، حتي بدون اينكه بدانند اين احساس چيست. بنابراين مي‌توانيم بگوييم شرم واكنشي طبيعي است. با اين حال وقتي افراطي شود، ممكن است مشكل‌ساز شود.
تأثير احساس شرم
اگر تا به حال دچار شرم شده باشيد، احتمالا مي‌دانيد كه مي‌تواند تأثير منفي بر زندگي بگذارد. در ادامه، برخي از تأثيرات منفي شرم را فهرست كرده‌ايم:
كناره‌گيري اجتماعي؛
روي‌آوردن به اعتياد (مثل اعتياد به الكل، مواد مخدر يا رابطه جنسي)؛
مدام قرارگرفتن در حالت تدافعي؛
مشكلات جسمي؛
افسردگي و غم و اندوه؛
احساس پوچي، تنهايي يا فرسودگي؛
كاهش عزت نفس؛
دشوارترشدن اعتماد به ديگران؛
كمالگرايي؛
ترس از صحبت‌كردن و بيان نظرات؛
بروز رفتارهاي اجباري يا افراطي مانند رژيم غذايي سخت، كار بيش از حد، تميزكردن بيش از حد يا به‌طور كلي داشتن استانداردهاي بسيار بالا.
همان‌طور كه مي‌بينيد، بيشتر تأثيرات شرم منجر به رفتارهايي مي‌شوند كه دور باطل ايجاد مي‌كنند. يعني احساس شرم باعث مي‌شود رفتارهايي از فرد سر بزند كه خودشان منجر به احساس شرم بيشتر مي‌شوند. حتي ممكن است اين رفتارها به‌خودي‌خود مضر باشند و مشكلاتي براي سلامت جسمي يا رواني ايجاد كنند.
فرق شرم و گناه
شرم اغلب با احساس گناه اشتباه گرفته مي‌شود، اما در واقع ۲ چيز متفاوت هستند. احساس گناه معمولا مربوط به كاري است كه آن را اشتباه انجام داده‌ايد يا رفتاري كه بابتش احساس بدي داريد.
شرم به‌معني انجام كار اشتباه نيست، بلكه احساسي است كه وقتي فكر مي‌كنيد به‌اندازه كافي خوب نيستيد به سراغتان مي‌آيد. اگر بتوانيد احساس گناه را از شرم تشخيص بدهيد، اولين قدم را براي كاهش احساس شرم برداشته‌ايد.
كنارآمدن با احساس شرم
بلديد چگونه كمتر احساس شرم كنيد؟ ۲ مرحله اصلي براي رفع شرم وجود دارد. مرحله اول اين است كه به‌جاي اجتناب از شرمتان، منبعش را شناسايي كنيد و مرحله دوم شروع درمان است. در ادامه، هر يك از اين مراحل را بررسي مي‌كنيم.
۱. شرمتان را شناسايي كنيد
اولين قدم براي كنارآمدن با شرم اين است كه بفهميد موضوع چيست. اگر ندانيد منبع شرم چيست، چگونه مي‌خواهيد آن را برطرف كنيد؟
يكي از راه‌هاي تشخيص شرم اين است كه در موقعيت‌هاي مختلف به احساسات‌تان توجه كنيد. چه زماني احساس مي‌كنيد شرم در وجودتان تحريك مي‌شود؟ وقتي احساس شرم مي‌كنيد، چه واكنشي نشان مي‌دهيد؟
اگر مطمئن نيستيد، مي‌توانيد وقايعي را يادداشت كنيد كه موجب احساس شرم شما شده‌اند يا روي آن تأثير گذاشته‌اند. هر احساس يا فكري كه داريد و نحوه واكنشتان را يادداشت كنيد. مدتي را صرف بررسي اين مسئله كنيد كه چگونه شرم گذشته هنوز هم مي‌تواند شما را تحت‌تأثير قرار بدهد. با اين ترفندها مي‌توانيد تا حد زيادي منابع شرم را شناسايي كنيد.
۲. شرمتان را بپذيريد
حالا كه شرمتان را شناسايي كرده‌ايد، بايد روند رهايي از آن را شروع كنيد. شايد غيرممكن به نظر برسد، اما براي رهايي از شرم لازم است كه احساسات را از درونتان بيرون بكشيد.
طبيعي است كه هنگام انجام اين كار با موانعي برخورد كنيد، اما همين كه كار را آغاز كرده‌ايد مهم است. به خودتان اهميت بدهيد و اطرافتان را با آدم‌هاي دوست‌داشتني پر كنيد.
به ياد داشته باشيد كه وقتي احساس شرم مي‌كنيد، عشق شما به خودتان بايد بدون هيچ قيد و شرطي باشد. با خودتان و با ديگران صادق باشيد و از شرمي كه احساس مي‌كنيد اجتناب نكنيد. درباره احساسات‌تان صحبت كنيد و آنها را در فضاي امني كه ايجاد كرده‌ايد به اشتراك بگذاريد.
صحبت با روان‌درمانگر هم يكي از راهكارهاي مفيد براي رهايي از شرم است.
همان‌طور كه اين فرايند را طي مي‌كنيد، باورها و نگرش‌هاي خود را درباره خودتان دوباره بررسي كنيد. اكنون زمان آن است كه اعتقاد به مشكل‌داربودن خودتان را كنار بگذاريد و بپذيريد همان‌طور كه هستيد مقبول و دوست‌داشتني هستيد.
اگر باعث شرمندگي كسي شديم، چه كنيم؟
اگر باعث شرمندگي فرد ديگري شده‌ايد و اكنون احساس بدي داريد، مي‌توانيد اين كارها را بكنيد:
به‌خاطر رفتارتان صميمانه عذرخواهي كنيد؛
اگر براي رفتارتان دليلي داريد آن را توضيح بدهيد؛
كاري را بكنيد كه مي‌دانيد فرد را خوشحال مي‌كند.
غلبه بر شرم در درازمدت
شرم يكي از احساسات پيچيده انساني است كه مي‌تواند علل يا محرك‌هاي مختلفي داشته باشد و غلبه بر آن نياز به توجه و پذيرش دارد.
ممكن است صحبت با متخصص درباره احساسات‌تان راحت‌تر از اين باشد كه بخواهيد به‌تنهايي بر آن غلبه كنيد. در ضمن اگر نگراني‌هاي ديگري در خصوص سلامت روان داريد، متخصص سلامت روان مي‌تواند به شما براي رفع آنها هم كمك كند.
به ياد داشته باشيد شرم چيزي نيست كه تعيين‌كننده نحوه نگاه شما به خودتان باشد. براي اينكه فردي ارزشمند باشيد، نيازي به تغيير خودتان يا شخصيت‌تان نداريد. زماني كه خود را بپذيريد، كمتر احساس شرم خواهيد كرد و مي‌توانيد به جلو حركت كنيد.
شما بگوييد
بيشتر دچار كدام نوع شرم مي‌شويد؟ آيا منبع و منشأ آن را پيدا كرده‌ايد؟ هنگام احساس شرم، چه واكنشي نشان مي‌دهيد؟ لطفا تجربيات و نظرات ارزشمندتان در اين زمينه را با ما و كاربران عزيزمان به اشتراك بگذاريد.
در ادامه بخوانيد: ۲۵ راه براي غلبه بر اضطراب اجتماعي و خجالت كشيدن
انواع احساس شرم
۱. شرم گذرا بسياري از موقعيت‌هاي زندگي احساس شرم كنيم. افرادي كه شرم‌زده مي‌شوند معمولا سعي مي‌كنند كه بفهمند بابت چه چيزي شرمنده شده‌اند. البته ناگفته نماند كه تشخيص دليل شرم كمي دشوار است. در اين مقاله درباره انواع، نشانه‌ها و علل احساس شرم و نحوه كنارآمدن با آن صحبت مي‌كنيم. لطفا با ما همراه باشيد.
منبع:https://www.chetor.com/8163
برچسب: ،
ادامه مطلب
